Ceneviz Kaleleri-1

CENEVİZ KALELERİ-1

Geçtiğimiz Ekim ayından itibaren şirin ilçemiz Kuşadası’nı da ilgilendiren önemli gelişmeler olmaktadır. Bunlardan biri de 2013 yılında  Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından başlatılan  “  Ceneviz Deniz Ticaret Yolu’nda Akdeniz’den Karadeniz’e Kadar Kale ve Surlu Yerleşimleri” adlı projedir. Bu projeye Karadeniz’den Akdeniz’e kadar olan kıyı bölgelerimizde yer alan ve 11.-15.yy arasında yapıldığı varsayılan Ceneviz kaleleri veya Surlu yerleşimlerinin dahil edilmesidir. [1] Bu proje ile ülkemizin kültür varlıklarının dünyaca tanınması, kültür turizminde ülkemizin ivme kazanması ve  ülkemizin turist potansiyelini artırarak bu pastadan daha çok pay alması amaçlanmaktadır.  Acaba bu düşüncelere uygun hareket edilirken neler gözden kaçırılmakta ve ileride telafisi mümkün olmayacak ne büyük yanlışlar yapılmaktadır. Bunu  öğrenmek için önce Cenevizliler kimlerdi ve neden Anadolu kıyılarında ticaret yapmışlar onu inceleyelim.

Cenevizliler, tarihte İtalya  Cenova’ da yaşayan  zengin tüccarlarıyla bilinen  bir kentti.  Ortaçağın  sonlarına doğru Akdeniz’de ticarî bakımdan önem kazanan bağımsız şehir devletlerinden biri olarak “   Pisa ve Venedik gibi “ diğer İtalyan deniz cumhuriyetleriyle rekabete girerek önemli bir konuma yükseldi.  Haçlı seferleri sırasında  Latinlerin 1204-1250 tarihleri arasında Constantinople ( İstanbul’u) ele geçirmeleri burada yaşayan doğu Romalıları (Bizans) zor duruma sokmuştu. 13 Mart 1261[2]’de Latinler’i İstanbul’dan kovmak için Bizans İmparatoru VIII. Mikhail Palaiologos  ile Nymphion, ( Nif=Kemalpaşa) imzalanan dostluk anlaşması sonucunda Ceneviz, Akdeniz’in sahibi, en zengin ve güçlü cumhuriyet haline geldi. 

Cenevizlilerin  Karadeniz ve Akdeniz’de deniz ticareti yaptığı 13. yy sonlarında   Ege kıyılarında “Aydınoğulları “  beyliği  ve Akdeniz’de ise diğer Türk Beyliği “Menteşe oğulları “ hakimdiler. 14.yy başlarında Aydınoğlu Gazi Umur Bey, İzmir Kadife kaleyi almış  ve liman kalesini de almak içinde her türlü yolu deniyordu. 340 parça gemisi bulunan bir yenilmez armada olan Gazi Umur bey, 19 yıllık beyliğinde Cenevizlilere göz açtırmamış ve ta Karadeniz’den-Korint  kanalına kadar seferler düzenlemişti. Osmanlı beyliğini kurulmasından sonra  1363 yılından,  II. Mehmet (Fatih) zamanına kadar Cenevizliler ile Osmanlı arasında iyi ilişkiler kuruldu. Gerek Galatalı  gerekse Foçalı Cenevizliler , yüksek miktarda altın karşılığında  Osmanlı devletine yardım  ederek  Anadolu’dan Rumeli’ye yerleştirilmek üzere  Çanakkale-Gelibolu  üzerinden Gelibolu  asker ve halkı  geçirmişlerdir.

Emir Timur,  1402 Ankara savaşından sonra  İzmir’i ele geçirmiş, Osmanlı Fetret devrine girmiş ve 1413-23 arası  Osmanlı 1. Mehmet zamanında tekrar Anadolu’ya hakim olmuştu. II. Murad zamanında İzmir tekrar fethedilmiş ve II. Murad’ın , İstanbul’u kuşatması sırasında da “ Pera’da  (Beyoğlu) yaşayan Cenevizliler,  Osmanlı kuvvetlerine yardım ederek bir kule inşa etmelerine izin vermişlerdi. Varna Savaşı (1444)  sırasında Ceneviz-Venedik rekabeti ve Türk-Ceneviz [3]dostluğu açık şekilde ortaya çıktı. O sırada Cenevizliler resmen tarafsız kaldılar ve II. Murad’a Boğaz’ı geçmesi için yardımcı olmuşlardı. 1453 İstanbul fethinden sonra  Cenevizlilere  serbest deniz ticaret yapma hakkı verilmiş ancak  Fatih dönemi boyunca gittikçe azalan bir şekilde Ceneviz etkisi kırılmaya başlanmış ve 15. yy sonlarına doğru Karadeniz ve  Akdeniz tamamen Osmanlı donanmasının hakimiyeti altına girmişti. Evet Cenevizlilerin kısaca ülkemiz tarihinde oynadıkları roller 16. yy olan “ Türk Asrında “ tamamen silinmiş ve ortadan kalkmıştı.  (devam edecek)