Ceneviz Kaleleri-2

CENEVİZ KALELERİ-2

Cenevizliler, Haçlı seferlerinden sonra gelişen deniz ticareti ve gemicilik sayesinde zenginleşerek 11.-15 yy arasında Karadeniz ve Akdeniz’de ticaret kolonileri kurdular ve deniz ticaretine yön verdiler. Bizans ile yaptıkları anlaşmalarla Karadeniz’in kuzey ve güney kıyılarında İstanbul’da Galata, Karadeniz’de Amasra, Sinop, Samsun, Kırım yöresinde Kefe ve Menküp bölgeleri  Ceneviz ticaret kolonilerinin en bilinen yerlerdir. Cenevizli denizciler gemileriyle “ tahıl, tekstil, tuz, deri, cam, mücevher, balmumu, kereste ve köle”  taşıdılar ve ticari kolonilerinde bu malları sattılar.  Aydınoğlu beyliği ve Osmanlı devletinin ilk kuruluş yıllarında ise Anadolu kıyılarında Türklerin verdikleri izinlerle yani “ ahidnamelere “ bağlı olarak serbest ticaret yaptılar ve Osmanlı tebaası olan yerli Rum ustalardan yararlanarak bazı kale veya surlu yapılar inşa ettiler. 

Türkler küçük ve hızlı gemileriyle bilhassa “ Akdeniz “ adını verdikleri Ege ve Akdeniz’de deniz emniyetini sağladılar ve sürekli kıyıları topları ile ateş altında tuttular. İstanbul fethedildiği zaman, şimdiki Karaköy yöresi özerk bir Ceneviz kolonisiydi. Osmanlı denizlerde güçlendikçe, Cenevizliler etkinliklerini yitirdiler. Cenevizlilerin asıl amacı ticaret yapmaktı. Zaten 14. yy başlarından itibaren Anadolu kıyılarında Türk beyliklerinin sürekli baskısı altındaydılar. Amansız rekabette Venedikliler ve Bizanslılar en büyük rakipleriydi.  Bu nedenle Fatih dönemine kadar Türklerle anlaşarak ve altınlar alarak ticaret yaptılar. Osmanlı’nın Rumeli’deki fetihlerinden sonra Ceneviz gemileriyle Çanakkale boğazından asker ve iskân edilecek halk Gelibolu üzerinden Rumeli bölgelerine taşındı.

Ceneviz ve Bizans kaleleri konusunda  insanımızı yanıltan, kasıtlı olarak batılı tarihçilerin bize dayattığı, batılı tarihçilerin içimizdeki uzantılarının da  yazdıkları ve maalesef bizimde araştırmadan-düşünmeden kabul ettiğimiz bir yanılgıdan bahsetmeliyiz.  Her şeyi bizden önceki bir döneme mal etme veya indirgeme hastalığımız var. “ Kuşadası” Cenevizler tarafından kurulmuş ve “ Küçük Ada Kalesi,  Ceneviz kalesidir”  diyen anlayış bir büyük hatadır.  Ülkemizin önde gelen âlimlerinden olan ve kaleler konusunda derin bilgisi ile tanınan değerli bilim adamı merhum “ A. Süheyl Ünver” hocamız bu konuda şöyle söylemektedir. “Anadolu’nun pek çok yerinde eskiden kalma bina yıkıntıları halk tarafından Ceneviz kalesi olarak da adlandırılmaktadır.[1] Hâlbuki Türkiye sınırları içinde Karadeniz kıyısında “ Samsun bilhassa Amasra, İstanbul karşısında Galata, Batı Anadolu’da Foça ve Trakya’nın batısında Enez’ den başka Cenevizlilere ait hiç bir yer ve kale yoktur “  

Bir başka uzman akademisyenimiz olan yüksek mimar sayın Selcen Cesur yaptığı doktora tezinde şunları yazmaktadır.” Bizans kaleleri çevreye hâkim bir yükseklik üzerine, kuralları tanımlı bir plan olmaksızın topoğrafyaya uygun biçimde inşa edilmişlerdir. Kimi zaman önemli geçit yerlerinde basit bir gözetleme kulesi , (tont)  kimi zamanda gemilerin sığınabileceği doğal limanların hâkim bir yerinde, deniz ticaret yolunu korumak amacıyla yapılmış olarak (Amasra Kalesi) karşımıza çıkarlar. Bizans kalelerinin  çoğu, İstanbul yolunu[2] kapatmak amacına yönelik olarak veya kıyılardaki adalar üzerine yapılmışlardır. Şile’deki tek kuleli adacık ( Ocaklı kule ) ve Akdeniz’de Korykos Limanı / Kalesi ile karşısındaki adacıkta yer alan Kızkalesi, dönemin ada kalelerine verilen örneklerdir. “  Peki bu saydıklarımız içinde Kuşadası Güvercinada kalesi hangi tanımauymaktadır. (devam edecek)