• Anasayfa
  • Favorilere Ekle
  • Site Haritası
Site Menüsü
Site Haritası

Şeyh Ahmet Efendi


KUŞADALI  ŞEYH AHMET EFENDİ


Biyografi kaynakları Kuşadalı Ahmed Efendi ile ilgili çok az bilgi vermektedir1. Biz ise bu kaynaklarla sınırlı kalmayıp, eserlerini incelerken elde ettiğimiz ipuçlarını da değerlendirerek hayatı ve eserleriyle ilgili bilgileri alt başlıklar halinde sunacağız. Kendi eserleri ve kaynaklar müellifin adı hususunda “Ahmed” isminde ittifak etmektedir. Ayrıca biyografi kaynakları müellifi “şeyh Ahmed” , “Kuşadalı Şeyh Ahmed Efendi” adıyla zikretmektedir. Müellifin eserlerinde ve kaynaklarda geçen “Şeyh”, “sârim” ve “keskin” şeklinde üç lakabı bulunmaktadır. Bunlardan Türkçede “keskin” anlamına gelen “es-Sârim” lakabının kendisine keskin zekasından dolayı verildiği ifade edilmektedir. Bazı kütüphane kayıtlarında ise müellif, “Kuşadalı Ahmed İsmetullah Efendi-Keskin” şeklinde geçmektedir.
 
Müellifin eserlerinde ve kaynaklarda geçen “Adavî” ve “er-Rûmî” şeklinde iki nisbesi bulunmaktadır. Bunlardan ilki olan “Adavî”, Kuşadalı olmasına nispetledir. Nitekim müellif kendisinden, Terceme-i Evrâd-ı Birgivî adlı eserinde şeyh Ahmed Adavî” diye bahsetmektedir. İkinci nisbesi olan “er-Rûmî” ise Anadolulu anlamındadır. Doğum tarihi ve yeri ile ilgili ne kendisinin kaleme aldığı eserlerinde ne de kaynaklarda kesin bir malumat bulunmamaktadır. Bununla birlikte muhtemel bir tarih ve yer söylemek mümkündür.
Kuşadalı Ahmed Efendi‟nin elimizdeki en eski tarihli eseri 22 Zilhicce 1101 Pazartesi (26 Eylül 1690 Salı) günü tamamladığı er-Risâletü‟t-tahfîfiyye adlı eseridir. Böyle bir eseri kaleme almak belli bir tahsil süreci ve birikim gerektirir. Dolayısıyla bu tarihten önce dünyaya geldiğini söyleyebiliriz.
 
Ayrıca kaynaklar hocası Mustafa b. Hamza‟nın 27 Ramazan 1085 (25 Aralık 1674)‟de hayatta olduğunu bildirmektedir.  Bu sebeple Kuşadalı Ahmed Efendi ‟nin doğum tarihinin 1085 yılından önce olması da muhtemeldir. Sonuç itibariyle Kuşadalı Ahmed Efendi XI./XVII. asrın ikinci yarısında doğmuş olmalıdır. Kuşadalı ‟nın doğduğu yer de kesin olarak bilinmemektedir. Ancak eserlerinde1 ve kaynaklarda2 yaşadığı yerin Kuşadası olduğu belirtilmekte ve buna binâen “Adavî” nisbesi ve “Ibn-i Adavî” künyesi ile zikredilmektedir. Kuşadası‟nı eserlerinde sıkça zikreden Kuşadalı Ahmed Efendi, bu şehrin musibetlerden korunması için Cenâb-ı Hakk‟a dua etmekte ve onun ehl-i sünnet merkezi, keder erbabının dayanağı, fazilet sahibi insanların durağı, şeref timsali kimselerin çadırı olduğunu söylemektedir.
 
Kuşadalı Ahmed Efendi, İnâyetü‟l-mübteğî fî şerhi Kifâyeti‟l-mübtedî eserinin başında hocası Mustafa b. Hamza‟dan “Bazı samimi dostlarım bana onu (Kifâyeti‟l-mübtedî) şerhetmemi teklif ettiler. Ve fakat onun şerhiyle ilgili -Allahuteala onların yerini cennetin ortasında eylesin- Hocam Muhakkik şeyh Müftü Mustafa b. Hamza‟nın (Kifâyeti‟l-mübtedî) şerhine dair bazı karalamaları vardı. Ancak –Allah ona rahmet etsin- vefat etti.” şeklinde bahsetmektedir. Kaynaklarda da Kuşadalı Ahmed Efendi‟nin hocası olarak sadece Adalı şeyh Mustafa b. Hamza‟nın adı geçmekte7 ve tam adının Mustafa b. Hamza b. İbrahim b. Veliyyiddîn b. Muslihiddin er-Rûmî el-Hanefî olduğu ifade edilmektedir. “ ibn-i Adavî” künyesi ve “Adavî” “Kuşadalı” nisbeleriyle bilinmektedir. Hayatı hakkında çok fazla malumat bulunmayan Mustafa b. Hamza‟nın hocası olarak Bağdatlı‟da Konyalı Nuh Efendi‟nin (ö. 1070/1660) adı geçmektedir.
 
Ancak Mustafa İsmail Dönmez Bağdatlı‟nın Kuşadalı Mustafa b. Hamza b. İbrahim b. Veliyüddin b. Muslihuddin el-Adavî ile Mustafa b. Hamza b. İbrahim b. Veliyüddin b. Muslihuddin el-Bolevî‟yi birbirine karıştırdığını söylemektedir. Diğer taraftan Bursalı Mehmed Tahir, Kuşadalı Mustafa b. Hamza‟nın hocası olarak Sökeli Gavvâs Efendi‟nin rivayet edildiğini zikretmektedir. Adalı‟nın vefat tarihi ise bilinmemektedir. Ancak İzhâr şerhinin ferağ kaydından 27 Ramazan 1085 (25 Aralık 1674)‟de hayatta olduğu anlaşılmaktadır. Mezarı Kuşadası‟nda olup, mezar taşında yazı bulunmadığı bildirilmektedir.
 
Biyografi kaynaklarında ve daha önceki çalışmalarda Kuşadalı Ahmed Efendi‟nin herhangi bir öğrencisinden bahsedilmemektedir. Ancak araştırmalarımız sonucunda “Kuşadası Reîsü‟l-ulemâsı el-Hâc İbrahim Efendi” adında bir öğrencisi olduğunu tespit ettik. Kuşadalı Ahmed Efendi eserlerinde Kuşadası‟nda vâizlik ve müderrislik görevi yaptığını2, tedris ve tezkir ile meĢgul olduğunu ifade etmektedir. Biyografi kaynaklarında ise bu konuda çok az bilgi bulunmaktadır. Sadece Müstakimzâde, Kuşadalı Ahmed Efendi‟den bahsederken “Güzelhisar‟da Müftü” şeklinde hangi süre zarfında olduğunu bildirmese de müftülük görevi yaptığına işaret etmektedir. Ayrıca Kuşadalı Ahmed Efendi‟nin adının gerek eserlerinde gerekse biyografi kaynaklarında “şeyh Ahmed” şeklinde “şeyh” lakabıyla birlikte geçmesi ilmî saygınlığını ve yaptığı görevleri teyid edici mahiyettedir.
 
Kuşadalı Ahmed Efendi‟nin vefat tarihi bilinmemektedir. Ancak vefat tarihi ile ilgili, en son kaleme aldığı Terceme-i Evrâd-ı Birgivî adlı eserinin yazılış tarihi olan 29 Şaban 1116 (27 Aralık 1704)‟e bakarak5, Kuşadalı Ahmed Efendi‟nin bu tarihte hayatta olduğunu söyleyebiliriz. Şükrü Küçük ise, kütüphane fişlerindeki tarihe ve uzun ömürlü olduğu varsayımına binâen 1195/1780-1781 yılında vefat etmiş olabileceğini söylemektedir.
Bununla beraber Kuşadalı Ahmed Efendi‟nin, hocasının hayatta olduğu 1085/1771-1772 tarihinden önce doğmuş olması ve ortalama bir ömür yaşaması ihtimaline binâen de daha erken bir tarihte vefat ettiğini söyleyebiliriz. Biyografi kaynaklarında ise vefat tarihi ile ilgili herhangi bir bilgi bulunmamaktadır. Ancak Kuşadalı Ahmed Efendi‟nin kabrinin Kuşadası‟nda Paşa Çeşmesi denilen mahalde olduğu bildirilmektedir.
 
Kuşadalı Ahmed Efendi‟ye âidiyetini kesin olarak tesbit ettiğimiz eserler şunlardır:
 
 1. İnâyetü’l-mübteğî fî şerhi Kifâyeti’l-mübtedî
 2. Şerhu’l-Avâmili’l-cedîd
 3. er-Risâletü’l-berzahiyye
 4. er-Risâletü’t-tahfîfiyye
 5. Terceme-i Evrâd-ı Birgivî


 
Kaynak : Alaeddin Günay, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü,  Temel İslam Bilimleri Anabilim Dalı Yüksek Lisans tezi, İstanbul 2014
Ziyaret Bilgileri
Aktif Ziyaretçi4
Bugün Toplam367
Toplam Ziyaret353841
Köşe Yazıları
Hava Durumu