KUŞADASI ÜVEYSİYE  TEKKESİ

Tasavvufta, Hz. Peygamber zamanında Yemen’de yaşayıp Müslüman olan, ancak kendisiyle bizzat görüşemeyen Üveys el-Karanî’nin  (Veysel Karani ) rüya veya diğer mânevî yollarla Hz. Peygamber tarafından irşat edildiği kabul edilir. Bu tür kişilere “ Üveysi”[1] , bu metoda da “ Üveysîlik”  denir. Bazı kaynaklarda Üveysîliğin İslâm’dan önce de bulunduğu belirtilmektedir. Hz. Mûsâ zamanında Burh (Burh-i Esved) isminde mütevazi bir kişinin yaşadığı, bu kişinin Allah katında çok değerli olduğu, onun meşrebindeki insanların birbiriyle kalben anlaştığı, bunlara Burhiyân adı verildiği, İslâm’dan onra da böyle insanlara Üveysiyân denildiği kaydedilir. Üveysî sıfatı dört grup sûfî için kullanılır. Bunlar “ Hz. Peygamber’den, Veysel Karanî’den, Hızır’dan veya bir mürşidden  “ ruhanî yolla eğitim gören kişilerdir. Tasavvuf kaynaklarında Üveysîlik’le nitelenen ilk sûfî İbrâhim b. Edhem’dir (ö. 161/778 [?]). Onun Hızır’dan yahut Veysel Karanî’nin ruhaniyetinden feyiz aldığı nakledilir. Yine ilk dönem sûfîlerinden Bâyezîd-i Bistâmî’nin Ca‘fer es-Sâdık’tan, Ebü’l-Hasan el-Harakānî’nin Bâyezîd-i Bistâmî’den Üveysî yolla mânevî eğitim gördüğü kabul edilir.

Kaynaklarda Veysel Karanî’den gelen silsilelere de rastlanır. Rivayete göre Veysel Karanî, Hz. Ömer ve Hz. Ali’den hırka giymiş, kendisi de Ebû Ömer Mûsâ b. Yezîd er-Râî’ye, o da İbrâhim b. Edhem’e hırka giydirip icâzet vermiştir. Son dönem Osmanlı mutasavvıflarından Osman Şems Efendi ve halifeleri hem Kādirî hem Üveysî olarak tanınmıştır. Üveysî yönü ön plana çıkan bazı tarikatlar günümüzde de varlığını sürdürmektedir. Pakistan’daki Nakşibendî-Üveysî tarikatı ile daha ziyade Avrupa ve Amerika’da faaliyet gösteren İran kökenli Üveysî Şah Maksûdî tarikatı bunlardandır.

                    Kuşadası’nda varlığını yeni öğrendiğimiz, takriben 9. Yüzyıldan-17. Yüzyılın başlarına kadar burada kalmış, İslam’ın şanlı peygamberi efendimiz “ Hz. Muhammed Mustafa (S.A.V.) “ nın mübarek hırkasını hediye ettiği “ Hz. Veysel Karani “ soyundan gelen “ Üveysi “ ailesinin kentimizde yaklaşık 8 asır yaşamasıdır. 1611 yılında Öküz Mehmet paşa tarafından mübarek hırkanın varlığı ve muhafız ailenin Kuşadası’nda yaşadığı bilgisi dönemin padişahı “ 1. Ahmet Han “ a iletilmiştir. Dini hassasiyeti yüksek olan ve Hz. Peygamber’e olan büyük sevgisinden dolayı büyük padişah “ Üveysi ailesini” pay-i taht  İstanbul’a davet etmiş, aileye Fatih Karagümrük’te iki katlı bir konak tahsis etmiş ve  bir çok ihsanlarla devlet katında maaşa bağlamıştır. 19. Yüzyılda ise başka bir Osmanlı padişahı Abdülmecit Han  ise bugünkü “ Hırka-i Şerif camii ve Müştemilatını [2]“ yaptırmıştır.  Hz. Veysel Karani “ Üveysi “ idi, Hz. peygamber sevgisine mazhar olmuş ve mübarek hırkasının muhafızlığını kardeşinden türeyen  “ Üveysioğulları  “ yapmıştır. Osmanlı İstanbul’unda boğazın dört muhafızlarından biri olan Kanuni Sultan Süleyman Han’ın süt kardeşi “ Yahya Efendi “ de bir Üveysi şeyhi idi.

Kuşadası Üveysi tekkesinin yeri henüz tam olarak tespit edilememesine rağmen bu konuda yaptığımız araştırmalarda iki yerin varlığı bizi bu konuda ümitlendirmektedir. Araştırmalarımız kesin delillerle ispat edildiği  an sitemizde paylaşılacaktır.