• Anasayfa
  • Favorilere Ekle
  • Site Haritası
Site Menüsü
Site Haritası

Adalızade Mezarlığı Tarihçesi




TARİHİ ADALIZADE MEZARLIĞI





 

               
Kuşadası ilçesinin tarihi tek mezarlığı olan Adalızade, içinde türbesi bulunan,  Adavi-Adalızade mahlası ile tanınan,  17.yy da yaşamı ve yazdığı Arapça gramer kitabı Osmanlı medreselerinde okutulmuş Mustafa Bin Hamza adlı alimin adına hürmeten anılan mezarlıktır. Adalızade hazretlerinin doğumu bilinmemekle beraber 1677 yılında öldüğü mezar taşı kitabesinde yazılıdır. Adalızade Mustafa’nın kendisine dönemin padişahı tarafından tahsis edilen koruluk ve bağlık-bahçelik olan bu yerde o dönemlerde bir tekke kurduğunu ve o zamanki adı İne olan Kuşadası haklını irşad ettiğini biliyoruz.


Adalızade Mustafa bin Hamza Hazretlerinin talebesi ve büyük ihtimalle kendisinden sonra postnişin olan Şeyh Ahmet Efendi ilk Adalızade  türbesini de yaptırmış olmalıdır. Adalızade türbesinde pirinin yanında gömülü olması da bunun en büyük delilidir. Müntesipleri, sevenleri ve Kuşadası ahalisi tarafından dönemin evliyası olan Adalızade ’nin türbesi sıkça ziyaret edilmeye başlanmış ve başta talebeleri olmak üzere ahali türbe etrafına gömülüp hem şeyhlerine yakın olmak, hem de ziyaretçilerin dualarından nasipdar olmak istemişledir. Bu nedenle asırlar içerisinde Adalızade türbesi etrafında yapılan  definler nedeniyle mezarlık büyümüş ve kentin ilk ve en eski tarihi mezarlığı haline gelmiştir.

            
Kuşadası kenti iskana açıldığı ve dönemin kudretli vezir-i azamı ve I. Ahmet Han’nın damadı Öküz Mehmet Paşa tarafından şenlendirildiği 1613-1618 yıllarında büyük bir külliye ile kentleşmeye başlamıştır. Külliyenin bitirilmesi, Kurşunlu Han ve Kale İçi camisinin faaliyete geçmesi ile kent İstanbul-İskenderiye Deniz Ticaret ve Hac Yolunun önemli duraklarından biri olmuştur.[1] Trabzon’da doğan,  İstanbul’da ilim tahsili yapan ve bir süre pay-i taht ta kalan Adalızade muhtemelen 1650 yıllarda Kuşadası’na gelip yerleşmiş ve kendisine tahsis edilen  şehir surları dışındaki koruluk alanda tekkesini kurmuş ve irşad görevine başlamış olmalıdır. 17 yy ikinci yarısı olan bu dönem ayni zamanda Kuşadası’na Kütahya yöresinden Öküz Mehmet Paşa tarafından  Türkmen aşiretlerinin getirilip iskan edildiği ve gayr-i Müslüm Ermeni ve Musevi tüccarların gelip işyerleri açtıkları dönemdir. Civarda bulunan Osmanlı tebaası olan Rumlarda Kuşadası’nın etrafında mahalleler oluşturmaya başlamışlardır.

                 
Nitekim 1671 yılında Kuşadası’nı ziyaret eden ünlü Osmanlı seyyahı Evliya Çelebi Kuşadası’nın bir liman kenti olduğunu, suyu, havası güzel, insanları çalışkan ve Cezayir tarzı[2] elbiseler giydiğinden bahseder.   Kentin merkezinde kale görünümlü bir kervansarayın bulunduğunu anlatan, dokuz mahalleden,  iki büyük cami, çok sayıda mescit ve 150 den fazla kiremitli evleri ve çarşıları ile Kuşadası’nın bayındır ve dönemin modern kentlerinden biri olduğunu anlatmaktadır. Ünlü seyyahımızın Kuşadası’nı ziyaret ettiği dönemde şeyhimiz Adalızade Mustafa Hazretleri yaşamaktadır ancak tekkesi sur dışında olduğundan dolayı seyahatnamede hiçbir iz  yoktur.   

            
Kuşadası Adalızade Mezarlığı ile ilgili bugüne kadar tek bir kitap çalışması yapılmıştır. 2013 yılında tarafımızdan sadece 80 adet Osmanlı dönemi mezar taşları okunmuş ve kitap haline getirilmişti.[3] O kitabın ikinci bölümünde Adalızade ile ilgili kısıtlı olan bilgiler verilmiş, hayatı ve eserleri de anlatılmıştır. Aradan geçen  altı yıl sonunda Adalızade mezarlığı ile çok sayıda makale kentimizin  Yerel Tarih Dergisinde[4] yayınlanmıştır. Adalızade mezarlığı üzerinde yapılan çalışmalar devam etmiş ve 2017 yılında Gazi Üniversitesi adına Bartın Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sanat Tarihi Öğretim görevlisi sayın Abdülhalim Varol doktora çalışmasına başlamış ve 2019 yılı Nisan ayı sonunda doktorasını tamamlamıştır.

              
Aynı öğretim görevlisi,  2018 yılında Adnan Menderes Üniversitesi ile Kuşadası Kültürel ve Tarihi Mirası Koruma Derneği ortaklığında Kuşadası’nda yapılan “ 1. Uluslararası Türk-İslam Mezar Taşları Kongresinde ise “  Aydın Kuşadası Adalızade Mezarlığı Mimari Tasvirli Osmanlı Mezar Taşları[5] “ adlı bir tebliğ sunarak mezarlıktaki 32 cami tasvirli mezar taşları hakkında önemli bilgiler vermiştir.  2013 yılında yayınlanan ilk kitabımız kısıtlı bilgi ve belgelerle basılmıştı. O günden bugüne hem araştırma ve makale sayısı arttı, hem de kitabımızın genişletilmesi ve yeni bulgularla yayınlanması ihtiyacı doğmuştur. Bundan sonraki bölümler geniş bir akış açısı ile ele alınmakta, şehrin tarihi gelişimi ile uyumlu ve yeni bilgiler ihtiva etmektedir.   


[1] Prof. Dr. Mehmet Akif Erdoğru, Kuşadası’nın Kurulmasında ve Gelişmesinde Öküz Mehmet Paşa Vakfının

    Rolü, Çakabey’den Günümüze Kuşadası ve Çevresinde Türk Tarihi, Adnan Menderes Üniversitesi Yayınları     No 61, Aydın 2018, s 28 

[2] Yücel Dağlı, Evliya Çelebi Seyahatnamesi, Yapı Kredi Yayınları, cilt 9, İstanbul 2005, sayfa 78

[3] Mahmut Ökçesiz, Kuşadası Adalızade Osmanlı Mezar Taşları, Kitap Matbaacılık, İstanbul 2013, s 34-35

[4] Mahmut Ökçesiz, Adalızade Mezar Taşları, Kuşadası Yerel Tarih Dergisi, Yeni Yol Matbaası İzmir,  Şubat-Ekim 2015 sayıları

[5] Abdülhalim Varol, Aydın Kuşadası Adalızade Mezarlığı Mimari Tasvirli Osmanlı Mezar Taşları, 1.Uluslararası Türk-İslam Mezar Taşları Kongre Bildiriler Kitabı, 2018  Kuşadası, s 601-613

 

Ziyaret Bilgileri
Aktif Ziyaretçi2
Bugün Toplam406
Toplam Ziyaret353880
Köşe Yazıları
Hava Durumu