• Anasayfa
  • Favorilere Ekle
  • Site Haritası
Site Menüsü
Site Haritası

Mezar Taşlarındaki Tarikatlar



ADALIZADE MEZARTAŞLARINDAKİ  TARİKATLAR

 

Osmanlı mezar taşlarında önceleri yaygın olarak kurucuları Türk olan Bektaşi ve Mevlevi tarikat serpuşları vardı. Bektaşilerin kullandığı 4 terkli Hüseyni ve 12 terkli Fahir, Mevlevilerin üzeri çizgisiz ve dervişlerin giydiği dal sikke, dedelerin yani üst rütbeli makam sahiplerinin kullandığı Destarlı sikke bugün mezarlıklarımızda bu iki güzide tarikatın nişaneleri olarak görülmektedir. 13.yyda yaşamış olan Hz. Hacı Bektaşi Veli ve Hz. Mevlana Celaleddin-i Rumi Türk milletin çok sevdiği ve saydığı iki büyük mürşit ve kutuplardır. Bu iki veli diyar-ı Rum’u, Anadolu yapan alp-erenlerin ve gazi-dervişlerin feyz aldığı iki ana kaynaktır. Yeniçeri Ordusu Bektaşi, Osmanlı hanedan mensuplarının çoğu ise Mevlevi’dir.


Zamanla Osmanlı devletinin fetihlerle büyümesi ve cihan imparatorluğu halini alması ile hâkimiyet alanındaki farklı coğrafyalarla etkileşimlerin sonucu tarikatlar çeşitlenmiş ve çoğalmıştır. Bilhassa Fatih’in İslam coğrafyasındaki tüm âlimleri ve din bilginlerini İstanbul’a daveti ile
Mısır, Suriye, Irak ve İran gibi ülkelerdeki tarikatların bir kısmı dersaadet’te tekkeler açmaya başlamış, bazı tarikatlar ise birçok kollara ayrılmış ve mürit sayıları çoğalmıştır. Örneğin 16.yydan itibaren Halveti tarikatı çok büyümüş ve onlarca kollara ayrılarak üç kıtaya yayılmıştır. Bektaşi ve Mevlevi gibi Türk tarikatları fetihlerde ana roller üstlenmiş ,alınan topraklardaki yerli halkı eğitmiş, toprağı işlemiş ve bilhassa Balkanların Türkleşmesine büyük katkıları olmuştur. İbrahim Halveti Hz. Kuşadası’nın Caferli köyündendir.

 

Osmanlı mezar taşları arasında hiçbir tarikata mensup olmayan çok ilginç bir grup vardır. Melami Hamzavi adı verilen, her türlü ritüel ve dini kuralı reddeden, zikir yani ayin yapmayan, kapalı olarak yaşayan ve öldükten sonra ancak kim oldukları mezar taşı kitabelerine yazılan bu topluluk ve mezar taşları ilmi ve objektif metotlarla incelenmelidir. Kendilerine “ Bi-ser ü pa-elsiz, ayaksız ve dilsiz” diyen bu topluluğun ilk kurucusu Hamdun Kassâr ve ikincisi Hacı Bayramî Veli Hz’ dir. Allah’a ulaşmak için hiçbir kurala ve törene ihtiyaç duymadan gizli olarak yaşadıktan sonra her yere defnedilen bu insanların mezar taşları ilginç olduğu kadar çok ta sadedir. Her mezarlıkta mutlaka bir-iki Melami taşı vardır.

  

 

 Osmanlı tarikatlarının hayat bulduğu, genişlediği ve toplumu eğittiği yerler tekke ve zaviyelerdir. Bugün hayranlıkla mimari yapılarını seyrettiğimiz bu yerler Osmanlı imparatorluğunun Güzel Sanatlar Akademileri ve Müzik Konservatuarları olarak yüzlerce yıl görev yaptılar. En mahir hattatlarımız, meşhur şairlerimiz, dahi bestekarlarımız ,hünerli sanatkarlarımız, büyük ressamlarımız bu irşad yuvalarından yetiştiler ve kültürümüze unutulmaz eserler kazandırdılar, Dede Efendi ve şeyh Galip Mevlevi, meşhur halk ozanımız Pir Sultan Abdal’ın Bektaşi, büyük alim ve din adamı Aziz Mahmut Hüdai’nin Celveti olduklarını biliyor muydunuz. Osmanlı’nın gerilemesi ile başlayan bozulma tekke ve zaviyelere de sirayet ederek yozlaşma başladı, askerlikten kaçan, vergi vermeyen, serseri ve başı bozukların insanların üssü oldular. Toplumdaki ana işlevlerini kaybettiler ve 1925 tarihinde ise 677 sayılı kanunla hepsi kapatıldılar.

 

Kuşadası Adalızade mezarlığında bulunan  ve üzerinde çalıştığımız 100 mezar taşından sadece 1 tanesinde Mevlevi sikkesini taşa hakk edilmiş olarak bulduk. Mezarlığımızda ayrıca 5-6 tane kadar “ Melami “ taşlarımızın bulunması  ilçemizde bu öğretinin mensuplarının olduğunu kanıtladığı gibi , mezarlığımızda veya başka mezarlıklarda bu öğretiye inananların toplu olarak gömüldüğü “ Melami sofa” larının olduklarına inanıyoruz. “ Cevraki mezarlığı “ olarak anılan ve bir Bektaşi mezarlığı olan bu güzelim yer ortadan kaldırıldığı gibi “ Fahir “ serpuşlu bir şahide ne yazık ki mevcut değildir.

 

Kaynak : Mahmut  ÖKÇESİZ  02.06.2015  Kuyeta Kuşadası Yerel Tarih Dergisi  

Ziyaret Bilgileri
Aktif Ziyaretçi2
Bugün Toplam10
Toplam Ziyaret353031
Köşe Yazıları
Hava Durumu