Yok Olan Camiler ve Mescidler
Kuşadası Hurufat Defterleri
YOK OLAN CAMİLERİMİZ ve MESCİTLERİMİZ
Kuşadası şehri günümüzde bilinen aksine tarihte Türk-İslam eserleri ile dolu, hayırseverlerin hayrat yaptırma yarışına girdikleri kadim bir Türk şehriydi. 17. Yüzyılın başlarında Vezir Mehmet Paşa tarafından kurulan Kuşadası, 1636 yılından itibaren cazibe merkezi olmaya başlamış ve yüzyılın sonunda da tam anlamıyla bir kültür, zanaat ve ticaret şehri olmuştu. Nerdeyse her mahallesinde camileri, mescidleri, hamamları, imaretleri, türbeleri ve geniş bahçeli konakları olan bir zengin yerleşim yeri idi. Bu durumu ünlü seyyah Evliya Çelebi seyahatnamesinin 9. Cildinde çok güzel tarif eder. Bir diğer muhteşem bir kaynakta geçen ay elimize ulaştı. Dr. Öğretim üyeleri Günnur AYDOĞDU-Hasan AKDAĞ ikilisinin Çukurova Üniversitesi Türkoloji Dergisi Haziran 22 sayısında yayınlanan “ Hurufat Defterlerinde Kuşadası Kazası “ adlı makalesidir. Adı geçen derginin 208-246. Sayfalarında yayınlanan 38 sayfalık makalede 1045/1636-1250/1835 arası dönemde yani 17. Yüzyıl ortalarından 19. Yüzyılın ilk yarısına kadar olan 199 yılda hangi vakıf eserleri olduğunu ve bu vakıf eserlerine kimlerin tayin edildikleri açıkça görülmektedir. Ankara Vakıflar genel Müdürlüğü Arşivlerinde bulunan bu defterin bize bildirdiğine göre Kuşadası’nın her mahallesi, her köyü, her köşesi muhteşem vakıf eserleriyle doludur. Acı olan şu ki bugün Kuşadası kent merkezinde sadece 5 tarihi cami, 1 kervansaray, 1 kale, köyler dahil 7 türbe günümüze ulaşmıştır. Kuşadası Hurufat Defterlerine göre bugüne ulaşamayan 10 cami ve 19 mescid ismi geçmektedir. İşin bir diğer üzücü tarafı ise bazı mahallelerini dahi ortadan kalkmasıdır. Kuşadası Hurufat Defterlerinde kentimiz ile ilgili çok sayıda ilginç kayıtlar vardır.
